Asiami zake: A teraz trochę poważniej... część 1

Styl ukiyo-e wyrósł z tradycji yamatoe, czyli z rodzimego malarstwa japońskiego. Dosłownie „ukiyo” znaczy krótkotrwały, przemijający świat, a „e” to obraz, jednak nazywa się je „obrazami płynącego świata”. Terminem tym określa się szkołę i styl w malarstwie oraz drzeworycie japońskim, rozkwitły w okresie Edo (1603-1868) i trwający do połowy XIX w. Choć sam termin ukiyo-e po raz pierwszy pojawił się dopiero w 1682 r. w powieści „Koshoku ichidai otoko” (pol. „ Doskonały kochanek”), której autorem był popularny wówczas pisarz i poeta Saikaku Ihara.

Kierunek ten stworzyli mieszczanie w przeciwstawnym stosunku do tradycyjnych szkół Kano i Tosa, które reprezentowały środowiska arystokratyczno-samurajskie. Jego początek wiąże się również z anonimowym twórcą określanym w późniejszej literaturze, jako mistrz Kambun. W malarstwie ukiyo-e przedstawiano konkretną rzeczywistość, zamiast mistycyzmu, charakterystycznego dla wyżej wymienionych szkół. Był to plastyczny środek wyrazu społeczności "przepływającego świata" (ukiyo), powstający w obrębie dzielnic rozrywki największych miast japońskich epoki Edo.

Twórcy ukiyo-e na przestrzeni wieków przedstawiali otaczającą ludzi rzeczywistość, codzienne życie na ulicach miast oraz chłopów w polu. Nierzadko były to portrety aktorów kabuki i kurtyzan. Bezpruderyjnie przedstawiano sceny erotyczne, choć w późniejszych latach często treścią obrazów były krajobrazy.

Ukiyo-e we wczesnej postaci pojawiło się w latach 20 XVII wieku, jako malowane pędzlem obrazy, przedstawiały one sceny rodzajowe z dzielnic rozrywki. Następnie, ok. 1660r. zaczęły pojawiać się drzeworyty, lecz dopiero ponad 100 lat później stworzono nishiki-e, czyli drzeworyty wielobarwne, których twórcą był Suzuki Harunobu.

Sama idea drzeworytu pojawiła się w Japonii najprawdopodobniej od sąsiadów

z zachodu, czyli Korei. Stosowano ją również do druku literatury popularnej, edukacyjnej i pornograficznej. Następnie zaczęto wykorzystywać ją do tworzenia reklam i pamfletów teatru kabuki oraz ilustrowanych książek przedstawiających Yoshiwarę, dzielnicę rozkoszy w Edo (obecne Tokio). Od początku rozwoju ukiyo-e szczególną popularnością cieszyły się shunga (dosł. „obrazy wiosenne”), czyli książki i grafiki pornograficzne.

Do wczesnych artystów ukiyo-e należy min. Hishikawa Moronobu, Sugimure Jiheia oraz artyści szkoły Torii, Okumare Masanobu i Utagawa Toyoharu. Złoty wiek ukiyo-e przypada na okres od końca XVIII w. do połowy XIX w., kiedy tworzyli znani autorzy, jak Katsushiki Hokusai, Andou Hiroshige i Utamarou. Wówczas tematyka obrazów i drzeworytów wzbogaciła się o wyobrażenia zwierząt i pejzaże. Okres schyłkowy akcentują dokonania szkoły Toyokuni, jak również działalność Hokusai i Hiroshige.

Drzeworyt, obok popularnej literatury kibiyoshi i teatru kabuki, stanowił jeden

z trzech zasadniczych filarów kultury ukiyo. Choć drzeworyty w tej samej technice wykonuje się od epoki Meiji do dziś, określane są nazwą hanga (jap. drzeworyt). Natomiast rozwój gatunku ukiyo-e zakończył się wraz z upadkiem kultury ukiyo, czyli u schyłku epoki Edo.

Pomimo długiej izolacji Japonii, ukiyo-e stały się źródłem inspiracji wielu artystów europejskich i amerykańskich. Duży wpływ miały przede wszystkim na artystów impresjonizmu min. Claude Monet i Vincenta van Gogha – „Portret ojca Tanguy” (ok. 1887r.), na obrazie drugim i trzecim z tej serii autor w tle umieścił właśnie japońskie drzeworyty.

Rodzaje:

· sumizuri-e: pierwsze czarno-białe drzeworyty ukiyo-e

Autor anonimowy

yakusha-e: drzeworyty, rzadziej obrazy, przedstawiające aktorów kabuki

Sharaku, aktorzy kabuki (od lewej) Bando Zenji w roli Benkei i Sawamura Yodogoro II, jako Yoshitsune w sztuce „Yoshitsune senbon zakura” („Yoshitsune of the thousand cherry-trees”)

tan-e: 1680-1720, ręcznie kolorowane odbitki

Kaigetsudou Dohan „Bijin” (pl. „Piękna kobieta”)

beni-e: ręcznie kolorowane, barwą dominującą była czerwień, stąd czasami nazywane były „czerwonymi obrazami”
benizuri-e: 3-4 kolory, lecz barwą dominującą był róż

Ishikawa Toyonobu, drzeworyt aktorów kabuki Nakamaru Shichisaburou II i Sanogawa Ichimatsu, podpisany „Meijōdō Ishikawa Shūha Toyonobu zu”

nishiki-e: do kolorowania wykorzystywano do 10 farb drukarskich, następnie posypywano odbitkę proszkiem srebrnym, złotym lub sproszkowaną macicą perłową, od wyjątkowej połyskliwości nazywano je „obraz brokatowy”